Hanne Darboven (1941-2009)

Hanne DARBOVEN (1941-2009) Duitse kunstenaar Hanne Darboven probeerde veertig jaar lang de chaos te bezweren met haar systematische tekeningen en was bekend om haar mathematische muziek.?Ik schrijf, maar ik schrijf niets.? Het was een van de lijfspreuken van de 9 maart 2009 op 67-jarige leeftijd overleden Duitse kunstenaar Hanne Darboven. Miljoenen A4-tjes moet ze tijdens haar loopbaan beschreven hebben met cijfers en letters. Met duizenden tegelijk hingen de blaadjes tentoongesteld, zij aan zij en netjes ingelijst, zoals op de Documenta 11 (2002) in Kassel. Drie verdiepingen van Museum Fridericianum mocht Darboven op die belangrijke tentoonstelling inrichten. De installatie, getiteld Kontrabasssolo, opus 45, vormde een prachtig eerbetoon aan een van de meest gedreven en serieuze kunstenaars die de conceptuele kunst heeft voortgebracht. Hanne Darboven schreef niet omdat ze een verhaal wilde vertellen. Het ging haar om de meditatieve handeling van het schrijven zelf, en om het vastleggen van de tijd die dit proces in beslag nam. In die zin is haar werk verwant aan dat van On Kawara, die zijn leven lang ook gepoogd heeft de tijd te structureren. Door de concentratie en volharding waarmee Darboven haar monnikenwerk verrichtte, doet haar werk soms ook denken aan de streepjestekeningen van de Nederlandse kunstenaar Jan Schoonhoven. Darboven, in 1941 geboren in M_nchen, volgde vanaf 1962 een studie aan de Hochschule f_r Bildende K_nste in Hamburg. Na de academie ontvluchtte ze het benauwende West-Duitsland en kwam ze via Parijs in New York terecht. Daar ontmoette ze Sol LeWitt en Carl Andre, kopstukken van de minimalistische kunst, met wie ze bevriend raakte. Te midden van de chaos van New York werkte Darboven drie jaar lang aan dezelfde tafel in haar piepkleine appartement op East 90th Street. In deze tijd ontstonden haar eerste seriematige tekeningen op millimeterpapier, waarop ze bijvoorbeeld systematisch alle dagen van het jaar of alle jaren van de eeuw intekende. ?Ik weiger uitdrukkingsvormen, ik ben streng formalistisch?, zei de kunstenaar, als twintiger, stellig. Darboven had toen al haar eigen stijl gevonden. De conceptuele weg die ze in New York insloeg, heeft ze vervolgens nooit meer verlaten. ?Kunst is een mix van idee en discipline?, vond Darboven. Er zijn weinig kunstenaars die zo consequent, zo compromisloos en zo radicaal zijn geweest als zij. Meer dan veertig jaar lang krabbelde ze met haar regelmatige handschrift codes en tekens op vellen papier. Ze tekende op teksten uit wetenschappelijke of literaire boeken, op filosofische beschouwingen, op gedichten en oude ansichtkaarten. Ze kraste ritmische lijntjes, maakte repeterende doorhalingen. Zo probeerde ze grip te krijgen op de chaos in de wereld om haar heen. Vanaf 1980 begon Darboven, die als kind pianiste had willen worden, haar eigen getallensysteem in noten om te zetten. Zo ontstond haar zogenaamde ?mathematische muziek?, die ze vervolgens ook daadwerkelijk door symfonieorkesten liet uitvoeren. Maar liefst vier keer werd Darboven uitgenodigd om deel te nemen aan de Documenta. In 1982 vertegenwoordigde ze Duitsland op de Bi_nnale van Veneti_. Darboven, die berucht mensenschuw was, leefde de laatste jaren teruggetrokken in het landhuis van haar ouders buiten Hamburg.